W raporcie Centrum Badania Opinii Społecznej pt. „Polacy o partycypacji w procesie stanowienia prawa i wpływie grup interesów na ten proces” z 2016 roku czytamy, że większość Polaków (72%) uważa, że Polacy – poza wyborami – powinni mieć wpływ na uchwalane prawo. Dlaczego zatem Polacy mają tak niską frekwencję w konsultacjach publicznych?

Niska frekwencja w Polsce wynika często z braku informacji. Wiele obywateli dowiadywało się o konsultacjach dzięki organizacjom pozarządowym oraz ruchom społecznym. W przeciwnym razie nie wzięliby w nich udziału nie wiedząc, że takie mają miejsce. 

Konsultacje publiczne powinny być zatem ogłaszane w taki sposób, aby znaczna większość społeczeństwa miała szansę wyrazić swoje zdanie. Niestety stosunek oficjeli do chęci poprawy jakości przeprowadzania konsultacji publicznych pozostawia wciąż wiele do życzenia. Przykładem absurdalnego stosunku do dialogu ze społeczeństwem, był czas trwania konsultacji dotyczących unijnego pakietu „Fit for 55”. 

Po dwóch miesiącach od ogłoszenia przez Komisję Europejską szczegółów dotyczących tego pakietu, rząd podjął prace nad polskim stanowiskiem w jego sprawie w ekspresowym tempie. Na konsultacje kilku tysięcy stron przepisów, które mają wpływ na zdrowie obywateli i gospodarkę regionu, rząd zaoferował 48 godzin, tym samym ukazując swój prawdziwy stosunek do dialogu ze społeczeństwem.

Kolejną z przyczyn ogólnie niskiej frekwencji Polaków w konsultacjach publicznych może być eurosceptyzm. Niestety wciąż panuje przekonanie, że Unia Europejska to wspólnota, która niewiele wnosi do życia Polaków i Polek. Z roku na rok widoczność pozytywów członkostwa Polski w UE zwiększa się, niemniej jednak wziąć możemy zaobserwować pokłosie eurosceptyzmu i brak zaufania społeczeństwa we wpływ w proces stanowienia prawa w Polsce.

Uczestnictwo obywateli w konsultacjach publicznych ma istotne znaczenie w kontekście jakości powszechnie obowiązującego prawa, przez ich wpływ na proces stanowienia prawa. Przez wpływ rozumie się tutaj różne formy aktywizacji społecznej takie jak pozyskiwanie informacji, wyrażanie swojego zdania czy współdecydowanie. Każdy z tych rodzajów definiuje pewien rodzaj wpływu społecznego, dzięki któremu decydenci na różnych poziomach mogą uzyskać uwagi oraz zobaczyć opinie o projekcie z perspektywy obywateli. 

Konsultacje publiczne to zatem doskonała okazja, aby w aktywny sposób przedstawić swoje potrzeby oraz uwagi. Są również przestrzenią dla nowych pomysłów oraz okazją do przyczynienia się do ich realizacji w sprawach, które bezpośrednio dotyczą obywateli. Dzięki nowej perspektywie i bieżącej weryfikacji, prawo staje się przyjaźniejsze i lepiej dostosowane do potrzeb różnych grup społecznych oraz do budowania ładu społecznego. 

Uczestnictwo w konsultacjach publicznych wymaga zaangażowania się w proces stanowienia prawa na poziomie rządowym oraz pozyskiwanie informacji o prowadzonych konsultacjach z właściwych źródeł. Przypominamy, że konsultacjom publicznym podlegają tylko i wyłącznie dokumenty legislacyjne na poziomie rządowym (w odróżnieniu od konsultacji społecznych, którym podlegają również projekty samorządowe). Informacje o konsultacjach publicznych w Polsce można znaleźć m.in. na stronie Rządowego Procesu Legislacyjnego https://legislacja.rcl.gov.pl. Warto również śledzić te na poziomie europejskim – gdyż często ramy prawne stawnione w Brukselii mają zdecydowany i bezpośredni wpływ na nasze codzienne życie. Zachęcamy do śledzenia oraz brania udziału w konsultacjach!